ਗੁਰਇਤਿਹਾਸ

ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਇਕ ਵਿਲੱਖਣ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚ । ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਧਰਮ ਜਾਂ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਬੰਦਾ ਹੋਵੇ ਉਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਹੇਵੰਦ ਚੀਜ਼ ਹੈ ।

ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਰਣਧੀਰ ਸਿੰਘ, ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਪਦਮ ਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਮੈਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਂ ਫਿਰ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀਆਂ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਜੋ ਸੋਚਣ-ਸ਼ਕਤੀ ਤੇ ਖੋਜ-ਬਿਰਤੀ ਦਿਖਾਈ ਗਈ ਹੈ ਉਹ ਵਾਕਈ ਹੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਹੈ । ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਥ ਦੇ ਵਿਚ ਇੰਨੇ ਕੌਮੀ ਹੀਰੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਗ੍ਹਾ-ਜਗ੍ਹਾ ਜਾ ਕਰ ਬਹੁਤ ਸਮੱਗਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਆਪਣੀ ਖੋਜੀ-ਬਿਰਤੀ ਨਾਲ ਸੱਚ ਤੇ ਝੂਠ ਦਾ ਨਿਖੇੜਾ ਕੀਤਾ ।

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵੱਲ ਜੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਕੁਝ ਚੋਣਵੀਆਂ ਸਾਖੀਆਂ ਗੁਰਮਤਿ ਵਿਰੋਧੀ ਮਿਲ ਜਾਣਗੀਆਂ । ਮੈਂ ਇਹ ਬਹੁਤ ਸੋਚਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਬਹੁਤਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਿੱਖਾਂ ਵਲੋਂ ਹੀ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਫਿਰ ਕੀ ਕਾਰਣ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਝੂਠ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਪਰੋ ਕੇ ਚਲੇ ਗਏ । ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਸੋਝੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ? ਕੀ ਉਹ ਸਿੱਖ ਹੋ ਕਰ ਵੀ ਸਿੱਖੀ ਤੋਂ ਅਨਜਾਣ ਸਨ ? ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਮਨ ਦੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਆਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ । ਪਰ ਹੁਣ ਮੈਂ ਇਹ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਕੁਝ ਕੁ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਾਖੀਆਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨਵੀਂ ਰੰਗਤ ਲੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਅੰਸ਼ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਜੋ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਨਾ ਹੋਣ । ਅਤੇ ਜਿਸ ਰੰਗਤ ਦੇ ਵਿਚ ਉਹ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਰੰਗਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਉਸ ਲਈ ਸ਼ਾਇਦ ਫਿਰ ਉਹ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਉਲਟ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ।

ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਾਂ 'ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਛਿੱਬਰ' ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ । ਉਸਦਾ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ 'ਬੰਸਾਵਲੀਨਾਮਾ' ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲਿਖਤ ਹੈ ੧੮ਵੀਂ ਸਦੀ ਹੈ । ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਅਜਿਹੀ ਲਿਖਤ ਹੋਵੇ ਜਿਸ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੇ ਫਿਰ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ । 'ਸੈਨਾਪਤਿ' ਦਾ 'ਗੁਰ ਸੋਭਾ ਗ੍ਰੰਥਾ' ਤੇ 'ਕੋਇਰ ਸਿੰਘ' ਦਾ ਲਿਖਿਆ 'ਗੁਰਬਿਲਾਸ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀ' ਦੇ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਹੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਨਣ ਹੈ । ਪਰ ਬੰਸਾਵਲੀਨਾਮਾ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਇਕ ਨਵੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਭ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਲਮਬੰਦ ਹਨ ।

'ਸਿਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸੋਮੇ' ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਦੇ ਵਿਚ 'ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ' ਨੇ ੧੮ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਇਤਿਹਾਸਕਿ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀਆਂ ਉਕਾਈਆਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿਵਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਬੰਸਾਵਲੀਨਾਮਾ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਛਿੱਬਰ ਪ੍ਰਤੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ ।

੧.   ਉਹ ਬ੍ਰਹਿਮਣ ਜਾਤੀ ਨੂੰ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਉੱਤਮ ਮੰਨਦਾ ਹੈ । ਏਥੋਂ ਤਕ, ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮਣ ਬੰਸ ਵਿਚੋਂ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੀ 'ਉੱਤਮ' ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ।

੨.   ਦਸਵੇਂ ਚਰਣ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ । 'ਜੋ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸਿਖ ਹੋਵੈ, ਤਿਸ ਦਾ ਆਦਰ ਸਨਮਾਨ ਬੜਾ ਕਰਨਾ ।੩੫੪।'

੩.   ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਾਕਮਾਂ ਵਲੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਲੇਖਕ ਪੰਡਤਾਂ ਪਾਸੋਂ ਹੋਮ ਕਰਾਕੇ ਉਸਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਬਿਰਤੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਪੂਰੇ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਹੀ ਸੁੱਟਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਗੁਰਬਾਣੀ ਹੀ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਖ਼ੈਰ, ਇਸ ਬਾਰੇ ੨੧ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੇ ਸਿੱਖ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ । ਹੋਰ ਦੂਸਰਾ ਕਾਰਣ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਆਮ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹ ਇਹ ਕਿ, ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜੇਕਰ ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਛਿੱਬਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ, ਇਹ ਤਾਂ ਇਕ ਪੰਡਿਤ ਸੀ, ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਸਹੀ ਲਿਖ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਤਿਹਾਸ । ਇਹ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗ਼ਲਤ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵਿਚ ਝਾਤੀ ਮਾਰਨ ਦਾ । ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਦੇ ਧਰਮ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਉਸਦੀ ਲਿਖਤ ਨੂੰ ਨਕਾਰਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ । ਹਾਂ, ਉਸ ਵਿਚ ਆਈਆਂ ਗੁਰਮਤਿ ਵਿਰੋਧੀ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਥਾ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਪੱਖ ਨਹੀਂ ਪੂਰਦੀ ।

ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਾ ਵਿਚਾਰ ਕੇ ਦੇਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਛਿੱਬਰ ਇਕ ਸਿੱਖ ਸੀ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਸਦੀ ਲਿਖਤ ਦੇ ਵਿਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਮੱਤ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਿਉਂ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਆਇਆ ? ਇਹ ਮੁੱਢਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਲੰਘ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚ ਵੀ ਓਨੀ ਹੀ ਮਾਨਤਾ ਰੱਖਦੇ ਸਨ ਜਿੰਨੀ ਹੁਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿਚ । ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਛਿੱਬਰ ਜਿਸ ਮਾਹੌਲ ਦੇ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ ਉਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਉਸ ਉੱਤੇ ਪੈਣਾ ਬਹੁਤ ਲਾਜ਼ਮੀ ਸੀ । ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਉਸ ਮਾਹੌਲ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਆਪਾਂ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ । ਇਕ ਸਿੱਖ ਇਕ ਸਿੱਖ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਕ ਹਿੰਦੂ ਇਕ ਹਿੰਦੂ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਇਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸਦਾ ਕਾਰਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਿਸ ਵਾਤਾਵਰਨ ਜਾਂ ਮਾਹੌਲ ਦੇ ਵਿਚ ਵਿਚਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਮਾਹੌਲ ਦੇ ਵਿਚ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਰਾਹੀਂ ਉਸਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਬਣਦੀ ਹੈ । ਹਾਂ, ਕੁਝ ਲੋਕ ਸਮਾਂ ਬੀਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣਾ ਧਰਮ ਛੱਡ ਕੇ ਦੂਸਰਾ ਅਪਨਾਉਣ ਦੇ ਇੱਛਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਸਦਾ ਕਾਰਣ ਵੀ ਓਹੋ ਹੀ ਹੈ; ਮਾਹੌਲ । ਸ਼ਾਇਦ ਉਸਨੂੰ ਇਕ ਹੋਰ ਮਾਹੌਲ ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੀਆ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਫਿਰ ਉਹ ਨਵੇਂ ਧਰਮ ਦੇ ਅਸੂਲਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਸੋ ਜੋ ਮਾਹੌਲ ਦੇ ਵਿਚ ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਛਿੱਬਰ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ ਉਸ ਵਿਚ ਜੇਕਰ ਉਸਨੇ ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ਸਿੱਖੀ ਬਾਰੇ ਬਾਹਮਣੀ ਮੱਤ ਨਾਲ ਲਿਖਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ । ਕਲਮ ਉਹੀ ਲਿਖਦੀ ਹੈ ਜੋ ਬੁੱਧੀ ਲਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਤੇ ਜੇਕਰ ਬੁੱਧੀ ਤੇ ਅਸਰ ਹੋਰਨਾ ਮੱਤਾਂ ਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਉਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਲਮ ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਹਮਣੀ ਮੱਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉਹ ਇਹ ਕਿ ਬਾਹਮਣ ਮੱਤ ਦੇ ਪੂਜਕਾਂ ਨੇ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਸਨਾਤਨੀ ਸਿੱਖ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਣ, ਉਹ ਸਿੱਖ ਜੋ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੇ ਉਪਾਸ਼ਕ ਮੰਨਦੇ ਨੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਦੱਸਦੇ ਨੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਪ੍ਰਚਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਹਿੰਦੂ ਸਨ । ਇਸਦੀ ਪ੍ਰੋੜਤਾ ਦੇ ਲਈ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੱਟ ਲੱਗਦੀ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਸੋਝੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਆ ਕਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਤੇ ਤੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ।

ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਰਗੇ ਸੁਹਿਰਦ, ਖੋਜੀ ਤੇ ਗੁਰਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨ ਨੇ ਜੋ ਇਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਦੇਣ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਪੰਥ ਨੂੰ ਉਹ ਹੈ ਸੂਰਜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰਮਤਿ ਤੋਂ ਉਲਟ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਗ਼ਲਤ ਨੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਸ਼ਾਇਦ ਭਾਈ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਲੋਂ ਨਹੀਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੇ ਵਿਚ ਪਾਈਆਂ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ 'ਗੁਰਬਿਲਾਸ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ' ਦੇ ਵਿਚ ਗ੍ਰੰਥਾਕਾਰ ਨੇ ਲਿਖਣ ਦਾ ਸੰਮਤ ੧੭੭੫ ਬਿਕਰਮੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਕਰਨ ਸਮੇਂ 'ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ' ਵਲੋਂ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਹੋਈਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਕਰ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇ ਕਰ ਇਹ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ 'ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਨਿਸਚੇ ੧੭੭੫ ਬਿਕਰਮੀ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਵਾਧੇ ਘਾਟੇ ਕੀਤੇ ਜਿਸਦਾ ਉਲੇਖ ਛਪੇ ਤੇ ਅਣਛਪੇ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ।' ਸੂਰਜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕਰਕੇ) ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਗ੍ਰੰਥ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਕਥਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂਘਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਸੋ ਇਸ ਲਈ ਹੀ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਹੋਣਾ ਨੇ ਇਹ ਬੀੜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੋਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਬਾਰੇ ਖੋਜ ਭਰਪੂਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਹੋਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ (ਸਣੇ ਸੂਰਜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼) ਬਾਰੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ ਵਲੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਨੇ । ਸੋ ਇਹ ਸਾਰੀ ਮਿਹਨਤ ਜੋ ਵਿਦਵਾਨ ਖੋਜੀ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਹੈ ਇਹ ਤਾਂ ਹੀ ਕਾਮਯਾਬ ਹੈ ਜੇਕਰ ਆਪਾਂ ਮਿਲ ਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੀਏ ਤੇ ਵਿਚਾਰੀਏ ।

ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਇਕ ਗੱਲ ਜੋ ਉੱਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਉਹ ਇਹ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਲਿਖਦੇ ਸਮੇਂ ਹਰ ਇਕ ਗ੍ਰੰਥਾਕਾਰ ਦੀ ਇਹ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨੀਵਾਂ ਨਾ ਦਿਖਾਵੇ । ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜੇਕਰ ਛਿੱਬਰ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਰੁਣ ਪੁਰਾਣ ਦੀ ਕਥਾ ਰੋਜ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਜਾਂ ਫਿਰ ਕਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਗੰਗਾ ਦੇ ਵਿਚ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ, ਚਾਹੇ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਪਰ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਇਸ ਰੀਤ ਦੇ ਵਿਚੋਂ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਅਸਰ ਲੇਖਕਾਂ 'ਤੇ ਸੀ, ਜਾਂ ਜਿਸ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਉਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੇ ਉੱਤਮ ਮੰਨਦੇ ਸੀ, ਉਹ ਸਭ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦਿੱਤੀਆਂ । ਇਹ ਸ਼ਾਇਦ ਗੁਰੂ ਪ੍ਰਤੀ ਪਿਆਰ ਹੀ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਹਮਣੀ ਮੱਤ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਰਕੇ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰਦੇ ਦਿਖਾਇਆ । ਪਰ ਇਸ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਕਾਰਣ ਉਹ ਗੁਰੂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਮੁਲੋਂ ਹੀ ਭੁੱਲ ਗਏ ।

ਸੋ ਚਾਹੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੋ ਕਰ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂ ਫਿਰ ਉਲਟ, ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਦੇਣ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਲਮਬੰਦ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਸਾਡੇ ਤੱਕ ਨਾ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਸੀ । ਮੈਂ ਇਹ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਕਿਸੇ ਗ੍ਰੰਥਾਕਾਰ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਉਹ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੁੱਧ ਦਾ ਦੁੱਧ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪਾਣੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੋਝੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸ਼ਾਇਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਟਪਲੇ ਖਾਧੇ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਿਕਲ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਦੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ ।

ਖੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀ

ਕੁਝ ਕੁ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਅੰਦਰ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਗਈ ਹੈ । ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਸਿੱਖੀ ਤੇ ਹਮਲੇ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਤਲਵਾਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਚੱਲਿਆ, ਫਿਰ ਆਏ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ । ਜਦ ਹੁਣ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਬਦਲਿਆ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਤਾਂ ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀ ਪੰਥ ਦੇ ਵਿਚ ਵਾੜ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਨੇ ।

ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀ ਉਹ ਨੇ ਜੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਬਸ ਇਕ ਆਮ ਜਿਹੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਦੇ ਵਿਚ ਦੇਖਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਗੁਰੂਆਂ ਨੂੰ ਆਮ ਇਨਸਾਨ ਸਮਝਦੇ ਨੇ । ਇਹ ਰੀਤ ਜੋ ਤੁਰੀ ਹੋਈ ਹੈ ਇਹ ਉਸੇ ਰਸਤੇ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੇਗੀ ਜਿਸ ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਪੰਥ-ਦੋਖੀਆਂ ਨੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਸੀ । ਮਨੋਰਥ ਇਕੋ ਹੀ ਸੀ ਸਭ ਦਾ । ਜਦੋਂ ਹੁਣ ਉਹ ਮਨੋਰਥ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ।

ਇਹ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਜੋ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਸੱਟ ਹੈ ਪੰਥ ਤੇ ਉਹ ਹੈ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਅਰਥ ਆਪਣੀ ਬੁੱਧੀ ਨਾਲ ਕਰਨੇ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਵਿਚ ਜੋ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੋਕ ਹਨ ਉਹ ਹਨ ਢੱਡਰੀਆਂ ਵਾਲਾ ਤੇ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਨਿਹੰਗ । ਢੱਡਰੀਆਂ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤਾਂ ਹਾਸੋ-ਹੀਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ । ਪਰ ਇਸ ਵਿਚ ਉਹ ਤਰਕ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਹਾਸੋ-ਹੀਣੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵੀ ਇਕ ਗੁੱਝਾ ਹੋਇਆ ਭੇਦ ਦੱਸਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਗੁੱਝੇ ਹੋਏ ਬੇਮਤਲਬੀ ਭੇਦ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੇ ਲਈ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ ਨੇ । ਇਞੇ ਹੀ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ । ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਭਾਅਦਾ ਬਹੁਤ ਡੂੰਗੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਇਹ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਬੇ-ਤੁਕੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਤੇ ਢੱਡਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਦੇ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਾ ਫਰਕ ਤਾਂ ਹੈ । ਢੱਡਰੀ ਸਿਰਫ਼ ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੂਰਖ਼ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਆਪਣੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਨਾਲ, ਪਰ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਮੂਰਖ਼ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਕ ਕਾਫ਼ਲਾ ਵੀ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਬਹਿਸਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇਕ ਨੇ ਵੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪੂਰੀ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹੀ ਕਿਉਂਕਿ ਜੇਕਰ ਪੜ੍ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝ ਲੱਗ ਜਾਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਕਿੰਨੇ ਗ਼ਲਤ ਨੇ । ਕੁਝ ਕੁ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦਾ ਬੰਦਾ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ । ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਸਹੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਪਰ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਵੀਚਾਰ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁੰਮਰਾਹ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਗੱਲ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੇ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਵੀ ਦੱਸੀ ਹੈ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ।

ਜੋ ਇਕ ਗੱਲ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਕਲੀਫ਼ ਰਹੀ ਹੈ ਉਹ ਇਹ ਕਿ ਸਿੱਖ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਲਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅੜਿੱਕੇ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਨੇ । ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਗ਼ਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਦੇ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ 'ਬ੍ਰੇਨਵਾਸ਼' ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਸੌਖਾ ਹੈ । ਨਾ ਹੀ ਬਹੁਤੇ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ, ਨਾ ਹੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ, ਨਾ ਹੀ ਖੋਜੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ, ਬਸ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਣਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹੜੀ ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਖਾਣ ਹੱਥ ਦੇ ਵਿਚ ਲੱਗ ਗਈ । ਫਿਰ ਇਸ ਕੋਲੇ ਨੂੰ ਹੀਰਾ ਸਮਝਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰ ਰਹੇ ਲੋਕ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਬਲਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਵੀ ਗ਼ਲਤ ਰਾਹ ਉੱਤੇ ਤੋਰਦੇ ਹਨ ।

ਮੈਂ ਅਜੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸੁਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਆਉ ਆਪਾਂ ਮਿਲਕੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪੜ੍ਹੀਏ ਜਾਂ ਫਿਰ ਗੁਰਮੰਤ੍ਰ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰੀਏ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਰਕੇ ਇਕ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੋਝੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਗੁਰਮੰਤ੍ਰ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਗਾਉਣ ਦਾ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਕ ਆਦਮੀ ਦੀ ਉਸ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਵਿਚ ਉਹ ਸਭ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਸਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੋ ੧੫੨੬ ਬਿਕਰਮੀ ਨੂੰ ਇਸ ਧਰਤੀ ਤੇ ਆਇਆ ਸੀ ਉਹ ਇਕ ਆਮ ਇਨਸਾਨ ਵਾਂਙ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਆਇਆ ਸੀ ਜਾਂ ਫਿਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਨਿਜ-ਸਰੂਪ ਸੀ ।

ਤੁਸੀਂ ਖ਼ੁਦ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ ਸੰਤ-ਮਹਾਤਮਾਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋਏ ਨੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਅਭੇਦਤਾ ਦਾ ਪਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਜੋ ਲੋਕ ਸਿਰਫ਼ ਗੱਲ ਤਰਕ ਤੇ ਰੱਖ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਹ ਜਾਨਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਚ ਧਰਮ ਤੇ ਢੱਡਰੀ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਅਸਮਰਥ ਜਾਪਦੇ ਹਨ ।

ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਮਾਰਗ ਜਿੰਨਾ ਅਸਾਨ ਹੈ ਓਨਾਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਵੀ ਹੈ । ਅਸਾਨ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪੜ੍ਹਨੀ ਹੈ ਤੇ ਗੁਰਮੰਤ੍ਰ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ ਹੈ; ਮੁਸ਼ਕਲ ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕੋਈ ਅਸਾਨ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਉੱਠਣਾ, ਵਿਸ਼ੇ-ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੇ ਕਾਬੂ ਰੱਖਣਾ, ਗੁਰੂ ਲਈ ਆਦਰ ਹੋਣਾ, ਨਿਤਨੇਮ ਦੇ ਪੱਕੇ ਹੋਣਾ, ਇਤਿਆਦਿ ਬਹੁਤ ਕਠਿਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ । ਜਾਣੇ-ਅਨਜਾਣੇ ਦੇ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਭੁੱਲਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਫਿਰ ਸਮਾਂ ਪਾ ਕਰ ਸਮਝ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗ਼ਲਤੀ ਕਿਥੇ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ ।

ਆਉ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੀਏ । ਕਿਉਂਕਿ ਜੇਕਰ ਹੁਣ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੇ ਸਿੱਧੇ ਹਮਲੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੇ ਤਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਵਲੋਂ ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਅਨਰਥ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਤਰਕਵਾਦੀ ਤਾਂ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਉਸਦੇ ਮਨ ਦੇ ਵਿਚ ਕਦੇ ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ । ਜੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਹੀਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪ੍ਰਤੀ, ਗੁਰੂਆਂ ਪ੍ਰਤੀ, ਫਿਰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਮਾਰਗ-ਦਰਸ਼ਕ ਬਣਕੇ ਰਹਿ ਜਾਵੇਗੀ । ਜੋ ਖ਼ੁਦ ਖ਼ੁਦਾ ਦਾ ਰੂਪ ਹੈ ਬਾਣੀ, ਸ਼ਬਦ ਰੂਪ, ਉਹ ਫਿਰ ਬਸ ਇਕ ਆਮ ਕਵਿਤਾ ਵਾਲੀ ਕਿਤਾਬ ਬਣ ਜਾਵੇਗੀ ।

IPS officer Sanjiv Bhatt and the Punjab police

IPS officer Sanjiv Bhatt has been sentenced to life imprisonment for custodial torture, which led to the death of Prabhudas Vaishnani, back in 1990. Sanjiv Bhatt might appeal against the sentence in a higher court. The brother of Prabhudas Vishnani is said to become a registered member of BJP in 1995.

There’re different theories circling around Sanjiv Bhatt’s sentence. The very first one is that he’s critical of Modi and alleged his role in 2002 Gujarat riots which led to his sentence. Especially during the election campaigns, it gets highlighted more than anything. Congress for the killings of Sikhs in 1984, and the BJP for 2002 riots. None of the political parties prove the other’s involvement in court. The Congress party has ruled India for ten years after 2002, but they couldn’t prove Modi’s involvement in the riots. On the other hand, BJP came into power for more than 10 years after 1984, even they couldn’t find the direct involvement of the Congress party. Although Sanjan Kumar, a Congressman, has been sentenced to jail for the remainder of his life, which the BJP followers are claiming to be possible because of the efforts of the party, but the Congress, Congressmen and their followers said it’s just an individual who’s responsible for the genocide, not the Congress party.

The value of human life has become negligible under the cult leaders of the political parties whose main motive is to stay in power or to come into power with any means possible. Freedom fighters who gave their lives before the partition of India would never have thought that it’d come to this after their martyrdoms.

If Sanjiv Bhatt really had a role in torturing the man which led to his death, then the verdict is really laudable. And it shouldn’t be limited to only Sanjiv Bhatt but also the other police officers in other states which used the extreme methods to overcome a situation by doing the grave human right violations. We’ve the examples of Punjab police in the late ’80s and ’90s which’re awarded by the governments for their ‘bravery’ to squash the ‘terrorism.’ Also the situation in Kashmir on which a human rights violation report has been written by the APDP and JKCCS, which should be thoroughly scrutinized and legal action should be taken against the security personnel involved in the killing of innocents. No person should be spared just because he’s an ‘army’ or ‘police’ officer.

On the other hand, if the sentence of Sanjiv Bhatt is totally based on his critical attitude towards Modi or BJP, then it’s a grave mistake by the authorities who’re executing the orders. The police and the military forces should be clean in all the manners because they’re the people with guns. If a free hand is given to them, then the people like Herojit will be bred in the bureaucracy to suppress any revolt against the government or country.

While going through the confession of Herojit, I was so shocked to hear how the ‘unity’ and the ‘peace’ is maintained in the states affected by the militancy. Not only in the north-eastern states, even during the eighties and nineties in Punjab the same mistakes were made by the forces to restore ‘peace.’ Unity and peace, if need to be maintained with the death of innocents, then we’re not less than the Mughals and Britishers. We blame them for the atrocities of their time but turn a blind eye about the viciousness of the Indian forces and police.

Only few people like Herojit are there who confess to the vile acts while serving the forces. The cases like these, if not become public, the nation would never come to know about them. And those who talk about it bluntly without caring about their lives will never be heard by the crowd. Those who come in public, or confess in court, are not the only ones who are the culprits. In India, and the other countries, there’re not any agencies who will investigate these matters without political pressure. Many people spend their last days in cosy beds because the radar doesn’t catch them.

On one hand we’ve the life imprisonment of Sanjiv Bhatt, on other four police officers pardoned by the Punjab governor. These four officers were sentenced to life imprisonment for the killing of an innocent person back in 1993, but are released after serving 2-3 years! These officers were rewarded for their ‘brave’ act by the government back in those days. Why the laws in India are so bad and have become a laughable stock for the world? The Sikhs who’ve served in the jail for more than twenty years can’t be released because of TADA, then why these policemen are released? If they’re terrorists according to the CoI, why aren’t the policemen? Didn’t they kill the innocent? Or is there some amendment made which says rebels should be punished more severely than the ‘guardians of India’? And why the policemen were not convicted under TADA, POTA, UAPA, or any other hard laws to put them behind the bars forever?

Who’s responsible for the release of these police officers is not the concern here; SAD can blame Congress, Congress can blame SAD, and Khaira or AAP can blame both or any of their choice. The issue is with the powers given by the CoI to the government and the misuse of those powers by them. It’s not the first time or the last time when innocents will be killed or put behind the bars and the predators will be roaming free.

It’s high time for the governments and the forces to introspect and understand the atrocious acts that can be done because of the powers bestowed on them by the CoI. If the county goes like this forever, then the people of the country wouldn’t have any trust in either the constitution or the government.

ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨੀ

ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਇਕ ਘਟਨਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੁਝ ਕੁ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁੰਡੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਰਾਬ ਨੂੰ ਇਕ ਬਰਤਨ ਦੇ ਵਿਚ ਪਾ ਕਰ ਪੀ ਰਹੇ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਸਿੱਖ ਘਰਾਣੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਸੀ । ਬਹੁਤੀ ਹੈਰਾਨੀ ਉਸ ਨੌਜਵਾਨ ਤੇ ਹੋਈ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਸਾਜਣ ਤੋਂ ਵਾਕਫ਼ ਹੋਵੇਗਾ ।

ਕੀ ਨੌਜਵਾਨੀ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਏਨਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਸੁੱਧ-ਬੁੱਧ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ ਸਹੀ ਗ਼ਲਤ ਦੀ ? ਦੇਖਣ 'ਚ ਤੇ ਬੋਲਣ ਦੇ ਵਿਚ ਉਹ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਹੀ ਲੱਗਦੇ ਸਨ । ਜਦੋਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡਿਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵੀਡੀਉ ਬਹੁਤ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੇਖ ਲਈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਆਫ਼ੀ ਵੀ ਮੰਗੀ ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ । ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਡਰ ਸੀ । ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗ਼ਲਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ?

ਇਹ ਗੱਲ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਸਿੱਖ ਘਰਾਣੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਜਾਂ ਜੋ ਹੋਰ ਮੁੰਡੇ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ । ਸਿੱਖ ਘਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਜੰਮੇ ਨੌਜਵਾਨ ਕੁਰਾਹੇ ਵਾਲੇ ਰਸਤੇ ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਨੇ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ, ਸਿੱਖੀ ਦਾ, ਸਿੱਖੀ ਭੇਸ ਦੇ ਵਿਚ ਲੁਕੇ ਹੋਏ ਗ਼ੱਦਾਰਾਂ ਦਾ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ । ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨ ਜਾਣੇ-ਅਨਜਾਣੇ ਦੇ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅੜਿੱਕੇ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਫਿਰ ਸਿੱਖੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੀ ਤੁਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘਾਤਕ ਸਿੱਧ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਕਿਉਂਕਿ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਪਤਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾ ਸਕਦਾ । ਮੈਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦਾ ਕਿ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਪਤਾ ਹੋਵੇ ਸਭ ਕੁਝ, ਪਰ ਜਿਹੜੀਆਂ ਮਰਿਯਾਦਾਵਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਨੇ ਬੰਨ੍ਹੀਆਂ ਸੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਉਸ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਪਤਾ ਹੋਵੇ, ਖ਼ੁਦ ਧਾਰਨੀ ਹੋਵੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਰਿਯਾਦਾਵਾਂ ਦਾ ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰੇ । ਜੇ ਉਸਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਹੋਵੇਗਾ ਉਸਦਾ ਫਿਰ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਵੀ ਦੱਸਣ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਣਾਂ ਕਰਕੇ ਹੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਭਟਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਇਸਦੇ ਲਈ ਇਕ ਵਾਤਾਵਰਨ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹਰ ਸਮੇਂ ਤੇ ਜੋ ਵੀ ਸਿੱਖੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਲੈ ਕਰ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਚੀਜ਼ ਜੋ ਜ਼ਹਿਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਉਹ ਮਿੱਠੀ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਫਿਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਸਮਝ ਕਰ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹ ਮਿੱਠਾ ਜ਼ਹਿਰ ਲੈਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਹੁਣ ਇਕ ਬੱਚਾ ਨਾ ਹੋ ਕਰ ਇਕ ਸਿਪਾਹੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਖੇਡਦਾ ਹੈ ।

ਅਜੇ ਕੱਲ੍ਹ ਦੀ ਹੀ ਗੱਲ ਹੈ ਮੈਂ ਇਕ ਸਿੱਖੀ ਸਰੂਪ ਦੇ ਵਿਚ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜੋ ਖ਼ੁਦ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੇ ਕਿੰਤੂ-ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਮੈਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬੁੱਢੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਜੋ ਗ਼ਲਤ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਹੁਣ ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ੨੫-੩੦ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਗੱਭਰੂ ਵੀ ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅੜਿੱਕੇ ਚੜ੍ਹ ਗਏ ਨੇ । ਮੈਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਲੋਕ ਸ਼ਾਇਦ ਪੈਸੇ ਲਈ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹੋਣਗੇ । ਮੈਂ ਗ਼ਲਤ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹਾਂ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਝੁਕਾਅ ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲ ਇਸ ਲਈ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਜੀਵਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਲੋਕ ਗੁਰਬਾਣੀ ਕੀਰਤਨ ਨਹੀਂ ਸੁਣਦੇ । ਜਾਂ ਕਥਾ ਵੱਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਹਾਂ ਅਜਿਹਾ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਕੁ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਜੋ ਇੱਧਰ-ਓਧਰ ਦੀ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਸਟੇਜਾਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸੁਣਦੇ ਹੋਣ । ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪਨੀਰੀ ਲਈ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਇਨੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ।

ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀ ਉਹ ਲੋਕ ਤਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਨੇ ਜੋ ਤਰਕ ਤੇ ਤਰਕ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਸਿੱਧ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ । ਪਰ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਕੋਈ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਸੰਤਮਈ ਜੀਵਨ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ । ਉਸਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਉਹ ਨਹੀਂ ਦੱਸ ਸਕਦੇ । ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਉੱਠ ਕੇ ਉਸ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਲਿਵ ਲਾਉਣ ਦਾ ਚਾਉ ਨਹੀਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ । ਸੋ ਇਹ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁਣੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ, ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾ ਰਹੇ ਨੇ ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀ ਹੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਰੱਖ ਰਹੇ ਨੇ ਸਟੇਜਾਂ ਤੇ । ਨਹੀਂ । ਬਹੁਤ ਸੁਹਿਰਦ ਕਥਾਵਾਚਕ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਗਿਆਨ, ਗੁਰਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਗਿਆਨ ਬਖ਼ਸ਼ ਰਹੇ ਨੇ ਸਿੱਖ-ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ । ਪ੍ਰਚਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵੀ ਬਦਲ ਰਹੇ ਨੇ । ਪਰ ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਲੜ ਭਾਰਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਇਹ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਕਾਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਿਦਵਾਨ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਗਿਆਤਾ ਕਹਾਉਣ ਵਾਲੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਨੂੰ ਟੱਕਰਦੇ ਰਹੇ ਸਨ । ਫਿਰ ਸਿੰਘ ਸਭਾਵਾਂ ਸਮੇਂ ਵੀ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੀ ਔਲਾਦਾਂ ਫਿਰ ਆ ਗਈਆਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨ ਲੈ ਕਰ ।

ਸੋ ਜਿਹੜੀ ਸਹੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੇ ਗੁਰਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਉਹ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਰ ਸਿੱਖ-ਸੰਗਤਾਂ ਰਾਹੀ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਜਾਵੇ । ਜੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਹੀਣੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚ ਭਾਵਨਾ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਿਰਫ਼ ਤਰਕ ਤੇ ਮਖੌਲ ਹੀ ਹੈ । ਸੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਆਪਾਂ ਨਾ ਸੁਧਾਰ ਸਕੀਏ । ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪੈਸੇ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣਾ ਬਾਪੂ ਮੰਨ ਲਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਗਿਆਨ ਤੇ ਦਲੀਲਾਂ ਉਸ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹਨ । ਪਰ, ਹਾਂ, ਜੋ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਦੇ ਵਿਚ ਆ ਗਈ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਸੁਧਾਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਹੁਣ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਤਰੀਕੇ ਬਣ ਗਏ ਨੇ ਆਪਸ ਦੇ ਵਿਚ ਜੁੜਨ ਦੇ ਲਈ । ਤੇ ਬਹੁਤ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਕਲਮਾਂ ਵੀ ਚੁੱਕ ਲਈਆਂ ਹਨ । ਫੇਸਬੁੱਕ ਤੇ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਵੀਡੀਉ ਰਾਹੀਂ, ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਦਿੰਦੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੇ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਭੈਣਾਂ ਤੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦਾ ਮੈਂ ਅਤਿ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹਾਂ ਜੋ ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਮਾਰਗ ਹੋਵੇ, ਜਿੰਨੀ ਵੀ ਸਮਝ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਰਾਹੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਨਾਲ ਜੋੜ ਰਹੇ ਹਨ ।

ਕੁਝ ਆਪਣੇ 'ਚੋਂ ਉਹ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਰਨਾ ਕੁਝ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕਰਦੇ ਨਹੀਂ । ਸੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕੰਮ ਆਪਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਕੰਮ ਕਿਸੇ ਇਕ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੁੱਢਲਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖੀ ਲਈ ਜੋ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਉਹ ਕਰਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪੈਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ।