ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨੀ

ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਇਕ ਘਟਨਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੁਝ ਕੁ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁੰਡੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਰਾਬ ਨੂੰ ਇਕ ਬਰਤਨ ਦੇ ਵਿਚ ਪਾ ਕਰ ਪੀ ਰਹੇ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਸਿੱਖ ਘਰਾਣੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਸੀ । ਬਹੁਤੀ ਹੈਰਾਨੀ ਉਸ ਨੌਜਵਾਨ ਤੇ ਹੋਈ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਸਾਜਣ ਤੋਂ ਵਾਕਫ਼ ਹੋਵੇਗਾ ।

ਕੀ ਨੌਜਵਾਨੀ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਏਨਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਸੁੱਧ-ਬੁੱਧ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ ਸਹੀ ਗ਼ਲਤ ਦੀ ? ਦੇਖਣ 'ਚ ਤੇ ਬੋਲਣ ਦੇ ਵਿਚ ਉਹ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਹੀ ਲੱਗਦੇ ਸਨ । ਜਦੋਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡਿਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵੀਡੀਉ ਬਹੁਤ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੇਖ ਲਈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਆਫ਼ੀ ਵੀ ਮੰਗੀ ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ । ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਡਰ ਸੀ । ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗ਼ਲਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ?

ਇਹ ਗੱਲ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਸਿੱਖ ਘਰਾਣੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਜਾਂ ਜੋ ਹੋਰ ਮੁੰਡੇ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ । ਸਿੱਖ ਘਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਜੰਮੇ ਨੌਜਵਾਨ ਕੁਰਾਹੇ ਵਾਲੇ ਰਸਤੇ ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਨੇ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ, ਸਿੱਖੀ ਦਾ, ਸਿੱਖੀ ਭੇਸ ਦੇ ਵਿਚ ਲੁਕੇ ਹੋਏ ਗ਼ੱਦਾਰਾਂ ਦਾ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ । ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨ ਜਾਣੇ-ਅਨਜਾਣੇ ਦੇ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅੜਿੱਕੇ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਫਿਰ ਸਿੱਖੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੀ ਤੁਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘਾਤਕ ਸਿੱਧ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਕਿਉਂਕਿ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਪਤਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾ ਸਕਦਾ । ਮੈਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦਾ ਕਿ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਪਤਾ ਹੋਵੇ ਸਭ ਕੁਝ, ਪਰ ਜਿਹੜੀਆਂ ਮਰਿਯਾਦਾਵਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਨੇ ਬੰਨ੍ਹੀਆਂ ਸੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਉਸ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਪਤਾ ਹੋਵੇ, ਖ਼ੁਦ ਧਾਰਨੀ ਹੋਵੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਰਿਯਾਦਾਵਾਂ ਦਾ ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰੇ । ਜੇ ਉਸਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਹੋਵੇਗਾ ਉਸਦਾ ਫਿਰ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਵੀ ਦੱਸਣ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਣਾਂ ਕਰਕੇ ਹੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਭਟਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਇਸਦੇ ਲਈ ਇਕ ਵਾਤਾਵਰਨ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹਰ ਸਮੇਂ ਤੇ ਜੋ ਵੀ ਸਿੱਖੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਲੈ ਕਰ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਚੀਜ਼ ਜੋ ਜ਼ਹਿਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਉਹ ਮਿੱਠੀ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਫਿਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਸਮਝ ਕਰ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹ ਮਿੱਠਾ ਜ਼ਹਿਰ ਲੈਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਹੁਣ ਇਕ ਬੱਚਾ ਨਾ ਹੋ ਕਰ ਇਕ ਸਿਪਾਹੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਖੇਡਦਾ ਹੈ ।

ਅਜੇ ਕੱਲ੍ਹ ਦੀ ਹੀ ਗੱਲ ਹੈ ਮੈਂ ਇਕ ਸਿੱਖੀ ਸਰੂਪ ਦੇ ਵਿਚ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜੋ ਖ਼ੁਦ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੇ ਕਿੰਤੂ-ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਮੈਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬੁੱਢੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਜੋ ਗ਼ਲਤ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਹੁਣ ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ੨੫-੩੦ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਗੱਭਰੂ ਵੀ ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅੜਿੱਕੇ ਚੜ੍ਹ ਗਏ ਨੇ । ਮੈਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਲੋਕ ਸ਼ਾਇਦ ਪੈਸੇ ਲਈ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹੋਣਗੇ । ਮੈਂ ਗ਼ਲਤ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹਾਂ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਝੁਕਾਅ ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲ ਇਸ ਲਈ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਜੀਵਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਲੋਕ ਗੁਰਬਾਣੀ ਕੀਰਤਨ ਨਹੀਂ ਸੁਣਦੇ । ਜਾਂ ਕਥਾ ਵੱਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਹਾਂ ਅਜਿਹਾ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਕੁ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਜੋ ਇੱਧਰ-ਓਧਰ ਦੀ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਸਟੇਜਾਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸੁਣਦੇ ਹੋਣ । ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪਨੀਰੀ ਲਈ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਇਨੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ।

ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀ ਉਹ ਲੋਕ ਤਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਨੇ ਜੋ ਤਰਕ ਤੇ ਤਰਕ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਸਿੱਧ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ । ਪਰ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਕੋਈ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਸੰਤਮਈ ਜੀਵਨ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ । ਉਸਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਉਹ ਨਹੀਂ ਦੱਸ ਸਕਦੇ । ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਉੱਠ ਕੇ ਉਸ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਲਿਵ ਲਾਉਣ ਦਾ ਚਾਉ ਨਹੀਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ । ਸੋ ਇਹ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁਣੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ, ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾ ਰਹੇ ਨੇ ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀ ਹੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਰੱਖ ਰਹੇ ਨੇ ਸਟੇਜਾਂ ਤੇ । ਨਹੀਂ । ਬਹੁਤ ਸੁਹਿਰਦ ਕਥਾਵਾਚਕ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਗਿਆਨ, ਗੁਰਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਗਿਆਨ ਬਖ਼ਸ਼ ਰਹੇ ਨੇ ਸਿੱਖ-ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ । ਪ੍ਰਚਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵੀ ਬਦਲ ਰਹੇ ਨੇ । ਪਰ ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਲੜ ਭਾਰਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਇਹ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਕਾਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਿਦਵਾਨ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਗਿਆਤਾ ਕਹਾਉਣ ਵਾਲੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਨੂੰ ਟੱਕਰਦੇ ਰਹੇ ਸਨ । ਫਿਰ ਸਿੰਘ ਸਭਾਵਾਂ ਸਮੇਂ ਵੀ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੀ ਔਲਾਦਾਂ ਫਿਰ ਆ ਗਈਆਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨ ਲੈ ਕਰ ।

ਸੋ ਜਿਹੜੀ ਸਹੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੇ ਗੁਰਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਉਹ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਰ ਸਿੱਖ-ਸੰਗਤਾਂ ਰਾਹੀ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਜਾਵੇ । ਜੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਹੀਣੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚ ਭਾਵਨਾ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਿਰਫ਼ ਤਰਕ ਤੇ ਮਖੌਲ ਹੀ ਹੈ । ਸੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਆਪਾਂ ਨਾ ਸੁਧਾਰ ਸਕੀਏ । ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪੈਸੇ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣਾ ਬਾਪੂ ਮੰਨ ਲਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਗਿਆਨ ਤੇ ਦਲੀਲਾਂ ਉਸ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹਨ । ਪਰ, ਹਾਂ, ਜੋ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਦੇ ਵਿਚ ਆ ਗਈ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਸੁਧਾਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

ਹੁਣ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਤਰੀਕੇ ਬਣ ਗਏ ਨੇ ਆਪਸ ਦੇ ਵਿਚ ਜੁੜਨ ਦੇ ਲਈ । ਤੇ ਬਹੁਤ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਕਲਮਾਂ ਵੀ ਚੁੱਕ ਲਈਆਂ ਹਨ । ਫੇਸਬੁੱਕ ਤੇ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਵੀਡੀਉ ਰਾਹੀਂ, ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਦਿੰਦੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੇ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਭੈਣਾਂ ਤੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦਾ ਮੈਂ ਅਤਿ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹਾਂ ਜੋ ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਮਾਰਗ ਹੋਵੇ, ਜਿੰਨੀ ਵੀ ਸਮਝ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਰਾਹੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਨਾਲ ਜੋੜ ਰਹੇ ਹਨ ।

ਕੁਝ ਆਪਣੇ 'ਚੋਂ ਉਹ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਰਨਾ ਕੁਝ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕਰਦੇ ਨਹੀਂ । ਸੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕੰਮ ਆਪਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਕੰਮ ਕਿਸੇ ਇਕ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੁੱਢਲਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖੀ ਲਈ ਜੋ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਉਹ ਕਰਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪੈਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ।